آخرِهفته چی ببینیم؟
در سینماسایههای این هفته، با معرفی یک مستند و یک انیمیشن در کنار شما هستیم:
- شاعر تمامنشده، مستندی خاطرهمحور ساختهی فاطمه اختصاری/ عاطفه اسدی
- پسرک و مرغ ماهیخوار، جدیدترین اثر هایائو میازاکی/ علی قربانی
فیلم مستند شاعر تمامنشده
کاری از فاطمه اختصاری
محصول ۱۴۰۴
این فیلم که طرح اصلیاش خاطرهگویی پیرامون دکتر مهدی موسوی است و ۴۸۰ نفر از هنرمندان، دوستان و شاگردان او در آن مشارکت دارند، شش ساعت و چهل دقیقه زمان دارد و طولانیترین فیلمی است که من در زندگیام دیدهام.
روایت اصلی فیلم که با خاطرههای گفتهشده شکل گرفته است، مروری است بر زندگی مهدی موسوی از زبان دیگران؛ از خاطرات نوجوانی تا دوران تحصیل تا جلسات شعر و انجمنها و کارگاهها و زندان و امروز در تبعید. این پازل زندگینامهای را خاطرههای ارسالی نسبتاً تکمیل کرده است.
درواقع متریال اصلی کارگردان برای ساخت فیلم، ویدیوهای ارسالی آدمهای مختلف بوده است. و به نظر من شاید سختترین و خلاقانهترین مرحلهی ساخت فیلم، همین شکل دادن روایت باشد، چون کارگردان موقع ارسال فراخوانی برای دریافت خاطرهها، فقط به موضوع کلی خاطره «با» یا «دربارهی» مهدی موسوی اشاره کرده و هیچ تصوری نداشته که چه چیزهایی دریافت میکند!
اما او با همین متریال تصادفی، موفق شده برای مستند، روایت داستانی خلق کند. درواقع خاطرهها نوعی چینش زمانی دارند و ترتیب و توالی منظم. همچنین یک فرم درونی دیگر هم در فیلم برقرار است که به نظر من میتوان به آن چینش مضمونی گفت؛ مثلاً روایتهایی دربارهی نجات پیدا کردن از خودکشی با شعر و حرفهای مهدی موسوی، روایتهای مربوط به دوستیها و حمایتها، و گاهی هم چند نفر یک بازهی زمانی یا روایت را با خاطرات خود از زوایای مختلف تکمیل میکنند.
مثلاً خود من اصلاً انتظار نداشتم وقتی در خاطرهام به مؤسسهی حکمت و کارگاه دکتر اشاره میکنم، در فیلم ببینم که مسئول برگزاری آن کارگاه، حتی مسئول ثبتنام و یکی از بچههای شرکتکننده، این روایت فرعی را تکمیل کنند.
فیلم پر از لحظههای شاد و غمگین است. اصلاً تدوین آن یک بار حسی خاصی دارد و تلاش میکند تناسب احساسات واردهی مختلف تلخ و شیرین و بامزه به مخاطب را رعایت کند. من با بسیاری از لحظات شاد آن هم گریه کردم، اینکه آدمها به چه جزئیاتی توجه میکنند و سالها بعد با عشق از آنها حرف میزنند و هنوز چیزهای جزئی را یادشان است، خیلی جذاب بود؛ اینکه تو بهعنوان بیننده با خاطراتی که خودت آنها را نداری، احساساتی شوی.
و جذابتر از هر چیز، به عقیدهی من عشقی است که آدمها را گرد هم آورده، عشقی که آنها با هر دیدگاه و اعتقاد و شخصیتی، به دکتر موسوی دارند که این فقط بازتابی است از خوبی خود او.
تنوع و تفاوت قاببندیهای فیلم و کیفیت فیلمهای ارسالشده به نظر من تکمیلکنندهی عشقی است که در سراسر فیلم جاری است و اینکه آدمها خواستهاند با هر میزان خلاقیت و امکاناتی، بخشی از این پروژهی عاشقانه باشند. همچنین این موضوع در کنار تفاوت عقیده و فضای کاری کاراکترهایی که در فیلم حضور دارند، به ایجاد نوعی چندصدایی در فیلم بسیار کمک کرده است.
اما فراتر از بحث حسی فیلم، من فکر میکنم این مستند صرفاً یک خاطرهگویی ساده نیست و درواقع دارد سرک میکشد به تاریخ ادبیات معاصر ما و لحظههای مهمی در دورههای مختلف را بازگو میکند. برای همین تماشایش را برای مخاطب ادبیات خیلی مناسب میدانم.
به نظر من این مستند که مروری بر تاریخ ادبیات در چهار دههی اخیر است، بهخوبی نشان میدهد که پیرامون شخصیت، شعر، فعالیت، تأثیر و جریانسازی دکتر موسوی در ادبیات معاصر، باید مستندها و فیلمهای بسیاری ساخته شود تا بشود ابعاد گوناگون این زندگی ارزشمند را منعکس کرد و سراغ خیلی ناگفتهها نیز رفت. امیدوارم شاعر تمامنشده، این پروژهی عظیم که در کمترین زمان، به بهترین شکل ساخته شده، استارتی باشد برای ساختن فیلمهای بیشتر دربارهی این شخصیت جریانساز و مهم در ادبیات فارسی.
تماشای فیلم را پیشنهاد میکنم و میدانم وقتی شروعش کنید، خیلی سخت خواهد بود که حتی برای دقایقی آن را قطع کنید و بروید مثلاً یک چایی بریزید.
- عاطفه اسدی
پسرک و مرغ ماهیخوار
هایائو میازاکی
محصول ۲۰۲۴
فیلم The Boy and the Heron به کارگردانی هایائو میازاکی، اثری خیالانگیز است که با تصاویر چشمنواز و جهانسازی پرجزئیات، سفری استعاری میان مرگ، سوگ، و بلوغ را روایت میکند. داستان دربارهی پسری به نام ماهیتو است که پس از مرگ مادرش، وارد جهانی موازی میشود؛ جهانی پر از پرندگان سخنگو، ارواح متغیر، و معماریهای فروپاشیده، که بیشتر از آنکه روایی باشند، نمادیناند.
فیلم از لحاظ بصری همچنان وفادار به امضای استودیوی جیبلی است: حرکت نرم، رنگهای مات، و ترکیب جزئیات شاعرانه با تهمایهی وهم. اما برخلاف آثار کلاسیک میازاکی، این فیلم بهشدت درهمریخته و مبهم است. روایت از انسجام مشخصی برخوردار نیست و بیشتر از طریق تصاویر و نمادها جلو میرود تا یک خط داستانی منسجم.
در نتیجه، درحالیکه The Boy and the Heron از نظر فرم، حرفهای و الهامگرفته از جهان درونی میازاکی است، از منظر درام و پیوستگی روایی، دچار ضعف است. بسیاری از شخصیتها نیمهپرداختشدهاند و پایانبندی نیز فاقد ضربهی احساسی یا روشنیست.
در مجموع، فیلمیست تماشایی برای علاقهمندان به زبان تصویری و دنیای خیال، اما از نظر روایت و درگیری عاطفی، نسبت به آثار برجستهی میازاکی مانند Spirited Away یا Princess Mononoke در جایگاه پایینتری قرار میگیرد اما قطعاً میتوان تماشای آن را پیشنهاد کرد.
6/10
- علی قربانی
