كهن الگوها و اسطوره‌های سیاسی عصر مدرن: بر اساس چارچوب نظری «كارل گوستاو یونگ»
نویسندگان: محمدعلی توانا، فرزاد آذركمند
منتشر شده در دو فصلنامه پژوهش سیاست نظری ، شماره 19
کارل گوستاو یونگ، یكی از برجسته‌ترین متفكران معاصر است كه موضوع كهن الگوها و بازتولید آنها در قالب اسطوره‌های سیاسی مدرن را بررسی كرده است. از منظر یونگ، كهن الگوها مقولاتی‌اند كه از گذشته‌های دور و از اعقاب و نیاكان (حیوانی و انسانيِ) ما به ارث رسیده اند و بخشی از ناخودآگاه ما را تشكیل می‌دهند. كهن الگوها در گذشته‌های دیرین در قالب افسانه‌ها و اسطوره‌ها خودنمایی می‌كردند؛ اما – برخلاف پیش‌بینی روشنگری – آنها نه تنها از بین نرفتند، بلكه زندگی سیاسی مدرن را نیز دستخوش تحولات بسیار نمودند. یكی از برجسته‌ترین این تحولات، شكل‌گیری ایدئولوژی‌های سیاسی مدرن و جنبش‌های توده‌ای است. به بیان ساده، كهن‌الگوها در عصر مدرن به شكلی دیگر به حیات خود ادامه داده‌اند. بر این اساس مقاله حاضر قصد دارد بر مبنای چارچوب نظری یونگ، ارتباط اسطوره‌های سیاسی مدرن را با كهن الگوها بررسی كند. پرسش اصلی مقاله حاضر این است: چگونه كهن الگوهای گذشته، در روان انسان مدرن بازتولید شود؟ فرضیه مقاله حاضر این است كه این كهن الگوها در ضمیر ناخودآگاه انسان رسوب كرده اند و رهبران فرهمند (كاریزماتیك) مدرن با بازمفصل بندی كهن الگوها، مجدداً آنها را فعال می سازند. رهیافت مقاله حاضر اندیشه شناسی است. بدین معنا كه فرایند شكل گیری كهن الگوها در عصر مدرن را بازسازی می كند. روش مقاله نیز تحلیل محتوای كیفی است. بدین معنا كه به تحلیل (استنباط، استدلال بر له یا علیه) اندیشه‌ها و مفاهیم مرتبط با كهن الگوها می‌پردازد. می‌توان مهم ترین یافته تحقیق حاضر را چنین برشمرد: در عصر مدرنیته متاخر، كهن‌الگوها همچنان در ناخودآگاه روانی انسان حضور دارند و بحران‌های اجتماعی – روانی (همانند سرگشتگی میان سنت و مدرنیسم) می‌تواند این فرصت را در اختیار رهبران فرهمند (كاریزماتیك) اقتدارطلب قرار دهد تا آنها را مجدداً فعال سازند. به بیان ساده، در عصر حاضر همچنان زمینه شكل‌گیری ایدئولوژی‌های تمامیت‌خواه – بر مبنای كهن‌الگوها – مهیاست.
