در فرشته‌های کاغذی این هفته می‌خوانیم:
• معرفی «سالهای سگی» نوشته‌ی ماریو وارگاس یوسا/ مینا خازنی
• معرفی «گرگ بیابان» از هرمان هسه/ محبوبه عموشاهی
در هفته‌های گذشته کتاب‌های «روزگار سخت»، «در ستایش نامادری»، «قهرمان فروتن» و «قصه‌گو» از یوسا و کتاب‌های «داستان دوست من کنولپ» و
«دمیان» از هرمان هسه در ستون فرشته‌های کاغذی معرفی شده‌اند.
رمان سالهای سگی نوشته‌ی ماریو بارگاس یوسا نویسنده‌ی پرویی است که در سال ۱۹۶۳ منتشر شده است.
عنوان اصلی رمان، «شهر و سگ‌ها» است که در ایران با دو ترجمه‌ی «سالهای سگی» از احمد گلشیری (انتشارات نگاه) و عصر قهرمان از هوشنگ اسدی (انتشارات ثالث) منتشر شده است.
این رمان در سال ۱۹۶۲ جایزه «پرمیو بیبلیوتکا بروه» را برای بهترین اثر منتشرنشده برنده شد و اینگونه یوسای بیست‌و‌شش‌ساله در اولین رمان خود به موفقیت رسید. به اعتقاد بسیاری از منتقدان ادبی، این رمان، پیشگام جنبشی شد به‌نام «جنبش نسل بوم» که به همراه نویسندگانی چون مارکز، فوئنتس و کورتاسار توانست ادبیات آمریکای لاتین را در سطح جهانی مطرح کند.
در سال ۱۹۶۳ نیز این رمان برنده‌ی جایزه‌ی کریتیکا اسپانیولا شد.
در سال ۱۹۸۵ نیز، فرانسیسکو لومباردی کارگردان پرویی اقتباسی سینمایی از این اثر را با همین نام ساخته است.
داستان این رمان در دبیرستان نظام لئونسیو پرادو می‌گذرد، فضایی مملو از خشونت و دیکتاتوری. یوسا در این رمان به‌خوبی هرم قدرتی را به تصویر می‌کشد که در آن هر فرد تحت سلطه‌ی مقام بالاتر از خود بوده و مقام پایین‌تر از خود را تحت سلطه قرار می‌دهد. درست است که بخشی از هدف یوسا نقد سیستم آموزشی خشن و استبداد حاکم بر آن است اما به زعم من، این مدرسه مجاز جزء از کلی به‌نام جامعه است که یوسا تحت تاثیر تجربه‌ی زیسته‌ی خود در دبیرستان نظام، آن را به رشته‌ی تحریر درآورده است. گفته می‌شود بعد از انتشار این رمان، مسئولان دبیرستان نظام که یوسا در دوران نوجوانی در آنجا تحصیل می‌کرده است، به نشانه‌ی اعتراض، اقدام به افشای نمرات یوسا و سوزاندن تعداد زیادی از جلدهای این رمان کردند!
البته در این رمان صرفاً از شرایط دبیرستان مذکور الهام گرفته شده است و درواقع «سالهای سگی» یک اتوبیوگرافی نیست و یوسا شخصیت‌ها و اتفاقات را با دقت، ظرافت و جزئی‌نگری زیادی خلق کرده است.
نقد اجتماعی و ابعاد روانشناختی بن‌مایه‌ی اصلی رمان یوسا است. روایت رمان غیرخطی بوده و به کرّات پرش‌های زمانی در حال وقوع هستند، زاویه‌ی دید مدام در حال تغییر است و گویی یوسا دوربین به دست گرفته و موقعیت‌های مختلف را از زوایای متفاوت به مخاطب نشان می‌دهد.
روایت در دو فرم موازی از لحاظ زمان وقوع، پیش می‌رود و سپس در نقاطی کلیدی، به صورت پازلی که با دقت چیده شده باشد، به تلاقی می‌رسند.
به‌طور کلی، رمان چهار راوی اول‌شخص و یک راوی دانای کل محدود دارد و یوسا برای شخصیت‌های یکسان، اسامی و القاب گوناگون در نظر گرفته است. کشف و برقراری ارتباط بین اسامی و القاب، خود یکی از لذت‌های خواندن آثار این نویسنده است که علاقه‌مندان به او، با این سبک که البته برگرفته از فرهنگ آمریکای لاتین است، آشنا هستند.
نکته‌ی بسیار مهم در رابطه با شخصیت‌هایی که یوسا خلق کرده، این است که ما با شخصیت‌هایی مطلقاً سفید یا مطلقاً سیاه طرف نیستیم، بلکه شخصیت‌ها عموماً خاکستری بوده و همین مسئله قضاوت را برای مخاطب دشوار کرده است و البته هدف یوسا هم آزاد گذاشتن مخاطب در قضاوت و عدم مطلق‌نگری بوده است.
من بسیار از خواندن این رمان لذت بردم و ادبیات یوسا را به مخاطبان جدی ادبیات پیشنهاد می‌کنم.
● مینا خازنی اسکویی ●
◾️◾️◾️◾️◾️◾️◾️◾️◾️◾️◾️◾️◾️◾️
کتاب «گرگ بیابان» نوشته‌ی «هرمان هسه» در سال ۱۹۲۷ است که توسط «قاسم کبیری» ترجمه شده و نشر فردوس» آن را منتشر کرده است.
کتاب روایت مردی به نام «هری هالر» است که در خانه‌ای کوچک زندگی می‌کند و از زندگی روزمره و مدرن شهری خسته شده است. هری به خودکشی فکر می‌کند و دائم در حال کشمکش با دو بُعد درونی خود است. یکی از آنها روحی انسانی‌ست که خواستار فرهنگ و تمدن است و دیگری گرگی است که خواهان دوری هری از اجتماعات انسانی‌ست.
کتاب درواقع کتابی درون یک کتاب دیگر است که توسط شخصیت اصلی آن یعنی هری هالر درباره‌ی تحولات درونی خود نوشته شده است. کتاب داستان مشخص و سرراستی ندارد و بیشتر بر روی شخصیت اصلی آن یعنی هری هالر تمرکز دارد.
هرمان هسه در کتاب، شخصیت هری هالر را در مرکز کشمکشی دائمی میان افکار درونی خود قرار می‌دهد. سپس شخصیتی مثل هرمینه را وارد داستان می‌کند که اتفاقات بخش زیادی از کتاب را رقم می‌زند. ما به واسطه‌ی آشنایی هری هالر با هرمینه به همراه هری ابعاد تازه‌ای از شخصیت درونی او پی می‌بریم.
هرمان هسه در کتاب با جزئیات فراوان به تحلیل روانکاوی هری هالر می‌پردازد و با فضای سوررئالی که در داستان خلق می‌کند ما را به عمیق‌ترین لایه‌های شخصیتی او می‌برد. نویسنده در کتاب، جهان‌هایی موازی خلق می‌کند و شخصیت اصلی خود را موقعیت‌های مختلف قرار می‌دهد و ابعاد تازه‌تری را از وجود او آشکار می‌کند. کتاب را برای خواندن پیشنهاد می‌کنم.
● محبوبه عموشاهی ●
